“Ik heb het nog nooit gedaan dus ik denk wel dat ik het kan”.
– Pippi Langkous –
Hoe vind je een evenwicht tussen jezelf zijn en wat anderen van jou verwachten?
Keek je vroeger ook naar Pippi Langkous? En was je dan ook wat jaloers? Heerlijk hoe eigenwijs, eigenzinnig en eigengereid ze is en hoe ze zich nergens iets van aantrekt. Ze is zo lekker vrij! Dat willen we toch allemaal? En toch doen we het vaak niet! Hoe komt dit toch?
Hoe zit dat in je eigen leven?
Waarschijnlijk heb je het aan de buitenkant goed voor elkaar. Je hebt een interessante baan als ondernemer. Of je bent leidinggevende, hulpverlener, leerkracht, coach. Iets waarmee je voor de dag kunt komen bij je vrienden en kennissen. Je hebt het druk en daarmee voel je je gewaardeerd. Alles gaat op rolletjes! En toch… Van binnen vreet er iets aan je Ineens denk je: ‘Is dit het nu? Waar is nu ruimte voor mijn eigen spontaniteit? Mijn leven draait zich af zonder dat ik daar iets over te zeggen heb! Ik wil er weer controle over!’
Wat heeft ervoor gezorgd dat je in deze situatie terechtgekomen bent? Waarom voel je je ineens zo ongelukkig en opstandig? En hoe kan Transactionele Analyse (TA) je helpen om hier iets aan te veranderen? Hoe kun je jezelf zijn? Daarover gaat dit blog.
Even een klein stukje theorie over het model ‘Ego Toestanden’ dat gebruikt wordt in TA. Wees niet bang, het duurt niet lang. Het gaat zo weer over jou 😉
Ego Toestanden
In Transactionele Analyse (TA) kennen we het model van de Ego Toestanden. Dit model leert ons dat we in onze communicatie ons op drie manieren kunnen positioneren. Drie ego toestanden dus.. Drie manieren waarop we functioneren en communiceren.
- Het Vrije Kind en het Aangepaste Kind
Een Vrij Kind is eigenwijs en eigenzinnig. Zoals Pippi Langkous dus. Het gaat over het deel van ons dat creatief is. Het stuk waarmee we wezenlijk anders denken, ons anders durven voelen en gedragen dan de anderen. Hier komt onze spontaniteit vandaan. We zijn allemaal unieke wezens en verschillend van elkaar. Wij hebben onze eigen-heid.
Als kind leren we ons aan te passen aan de verwachtingen die door de maatschappij aan ons gesteld worden. Dit noemen we het Aangepaste Kind. Er is niets mis met je aanpassen. Dat is nodig om constructief te kunnen samenwerken en zonder problemen met elkaar te kunnen samenleven.
Soms gaan we net het tegenovergestelde doen dan ons aanpassen. We verzetten ons tegen de verwachtingen van de ander, gewoon om dwars te liggen. Dan ontstaat het rebellerende kind.
Dit is anders dan wat Pippi Langkous doet. Zij heeft nooit de intentie om dwars te liggen, maar wil dingen gewoon op haar eigen manier doen. Dat is het Vrije Kind. Dat zijn twee wezenlijk verschillende dingen.
- Ouder
In onze samenleving wordt er van alles van ons verwacht. De taak van de ouder is om hun kinderen daarin op te voeden. Ouders vertellen aan hun kinderen hoe ze zich moeten gedragen als ze geaccepteerd willen worden in de maatschappij. Zo leren kinderen om hun verantwoordelijkheid te nemen.
We positioneren ons als Ouder wanneer we het hebben over onze verwachtingen. Naar onszelf of naar anderen. Ook wanneer we anderen helpen, positioneren we ons als Ouder.
- Volwassene
Vanuit onze Volwassene evalueren we alle informatie die we krijgen en vormen daarmee een besluit. Als je goed nadenkt, rekening houdt met wat je voelt en wilt en ook met je normen en waarden, kun je goed vanuit je Volwassene functioneren.
De Volwassene weegt de inbreng van alle posities tegen elkaar af en neemt dan een besluit. Een goed besluit maakt het Kind blij en krijgt de goedkeuring van de Ouder.
Leuk en aardig, Linda! Maar waar gaat het dan mis?
Als het evenwicht tussen de drie Egotoestanden zoek is, raak je uit balans. Dan gaan het Kind, en de Ouder in jou vechten. Een gevecht tussen wat ‘je zou moeten doen’ en ‘datgene wat je écht wilt’. Tussen wat ‘moet’ en ‘de Pippi Langkous in je’.
Hoe komt dit? Wel, dat is eigenlijk heel goed verklaarbaar. Aan de ene kant pas jij je aan (Aangepast Kind) aan wat de Ouder in jou van je verwacht. Dat is op zichzelf geen probleem. Aan de andere kant heb je ook je diepste wensen en verlangens, waar je echt van droomt (Vrije Kind – Pippi Langkous).
Soms schaam je je zelfs voor je wensen en verlangens, je ‘eigenwijsheid’. Je wilt er dan liever bij horen en aanvaard worden dan dat je luistert naar je Vrije Kind, naar datgene wat je écht wilt. Normaal zijn en niet opvallen worden belangrijker dan volop leven. Daardoor word je bang voor wie je bent en ga jij jezelf diep vanbinnen afwijzen. Als dat gebeurt, ontstaat er een groot verschil tussen je binnenkant en je buitenkant. Dit zorgt ervoor dat je eigenzinnigheid geen kans meer krijgt.
Dan constant ruzie maken met jezelf – want vergeet niet dat alle drie de Egotoestanden uit je eigen koppie komen – is erg vermoeiend. Aan de buitenkant lijkt het alsof je alles goed voor elkaar hebt, terwijl er diep vanbinnen iets aan je vreet dat je steeds verder uitholt. Je houdt de ‘schone schijn’ op!
Waarom doe je dit eigenlijk?
De oorzaak van dit probleem ligt vaak in de opvoeding. Daarin wordt soms schaamte gebruikt als methode om kinderen iets duidelijk te maken. Als jij als kind ongewenst gedrag vertoonde, werd je misschien terechtgewezen met ‘Schaam je!’ Of, als je je eigen mening had en die durfde te vertellen, hoorde je ‘Wie denk je dat je bent?’
Dit kan trouwens ook subtieler naar voren komen in de opvoeding. Jouw vader of moeder kon misschien oprecht luisteren naar jouw mening of idee, maar vervolgens toch zeggen: ‘Waarom ga je het niet zus-of-zo doen?’ Ook daarmee werden jouw ideeën afgedaan als niet belangrijk, maar op een vriendelijke toon.
De keuze die je ouders maakten, was volgens jouw ouders in zo’n geval de beste, ongeacht wat jij ervan vond. Jouw mening werd niet echt in overweging genomen en misschien zelfs als lastig gezien.
Op dat moment werd jij alleen gelaten met je eigen mening, jouw eigenwijsheid en eigengereidheid. Ook een kind heeft verlangens, behoeftes en de gevoelens die daarbij horen. Dus jij ook! Als die niet worden erkend en benoemd, ga je denken dat je alleen maar OK bent als je aan de voorwaarden van de maatschappij voldoet: Studeren, een goede baan krijgen, hard werken en je verantwoordelijkheid nemen. Op die manier ga je je schamen voor je eigengereidheid.
Deze denkbeelden uit je opvoeding neem je onbewust mee als je volwassen geworden bent en je blijft daar rekening mee houden. Daardoor maak je keuzes waar een deel van jou helemaal niet achter staat en waaruit jouw eigenheid weg is. Daar gaat het dus mis!
Hoe kan TA jou hierbij helpen?
Het kan ook anders! Hoe kom je tot een levensstijl waarin Pippi Langkous een rol krijgt, maar het natuurlijk niet alleen voor het zeggen heeft? Je moet dan inzicht krijgen in waar jouw eigen ‘ik’ behoefte aan heeft en waarom je jezelf tegenhoudt. Dit kun je doen door de verschillende denkbeelden gewoon eens op een rijtje te zetten en daar objectief naar te kijken. Daarvoor is de volgende oefening:
Neem een vel papier en teken drie cirkels of kolommen, voor elke positie in het Ego Toestanden-model één. Bedenk een situatie of deel van je leven waar je je niet prettig bij voelt, en ga daarover voor elke positie woorden, ideeën en richtlijnen invullen.
Maar let op! Wees eerlijk en objectief voor jezelf en onthoud dat geen van deze posities positief of negatief is. Iedere positie heeft jou zinvolle en waardevolle inzichten te vertellen. Laat dus iedere positie aan het woord, ook al geeft dit weerstand.
Je begint met de Ouder positie:
Als Kritische Ouder vraag je jezelf af: Waarin ben ik (te) streng voor mezelf? Bijvoorbeeld: Om OK te zijn moet ik harder werken. Meer resultaten boeken. Je herhaalt in je hoofd alle kritische dingen die je ooit van je ouders hebt gehoord. Schrijf ze maar gewoon op.
Als Zorgende Ouder vraag je jezelf af: Wat zou goed voor me zijn, wat mag ik van mezelf? Bijvoorbeeld: Ik mag meer vakantie nemen. Ik mag coaching krijgen of een opleiding volgen. Je herhaalt alle goede raad, die je ooit gekregen hebt of die je aan jezelf zou willen geven.
Vervolgens kijk je vanuit het Kind:
Vanuit het Vrije Kind ga je nadenken over waar je echt zin in hebt. Wat je écht voor jezelf wilt. Bijvoorbeeld: Me rustig voelen, op reis gaan, appeltaart bakken.
Als Aangepast kind vraag je je af: Waar ben ik bang voor? Waar voel ik me klein in? Waar schaam ik me voor?
Geef ook het Rebellerende Kind een stem: Waar ga ik tegenin? Waar ga ik dwarsliggen?
Als laatste bekijk je de situatie vanuit je Volwassene:
Als ik dit zo allemaal op een rijtje zet, dan besluit ik dat ik…’
Daar is Pippi weer!
Deze oefening helpt je heel goed om te herkennen welke gedachten jou tegenhouden om jezelf te zijn én welke juist goed zijn om in de maatschappij te kunnen functioneren. Dit geeft je de vrijheid om een keuze te maken die bij jou past. Je houdt bij deze oefening namelijk rekening met de mening van alle verschillende posities, dus ook Pipi Langkous. Maar niet alleen Pipi Langkous!
Wil je aan de slag?
Wil jij leren begrijpen hoe je meer uit jezelf kunt halen en een flinke stap vooruit kunt zetten? Wil je leren om keuzes te maken die je in balans brengen in plaats van uit balans halen? En wil je mij als therapeut aan het werk zien met de methodes van Transactionele Analyse, Emotioneel Lichaamswerk en Praktische Neurowetenschappen? Schrijf je dan nu in voor de Vierdaagse ‘Van Stress naar Rust’. Je leert anders naar jezelf kijken en begrijpt jezelf beter.
Je bent welkom!