Voelt u zich na de vakantie nog moe is en heeft u het gevoel zo snel mogelijk weer vakantie nodig te hebben?
Of kent u iemand die na de vakantie zich niet helemaal uitgerust en ontspannen voelt?

 

 

Tijdens het werkjaar voelen we ons vaak moe. We zijn dat stilletjes aan normaal gaan vinden. We werken hard, doen wat er van ons verwacht wordt, haasten ons, proberen zoveel mogelijk te doen en streven ook nog vaak naar perfectie. Omdat we dit willen doen, of omdat we vinden dat we dat moeten doen.
Natuurlijk worden we daar moe van.

We verlangen al een hele tijd op voorhand naar vakantie en stellen ons voor hoe heerlijk het zal zijn.
Tijd om te rusten, tijd om alles ‘in orde’ te krijgen, tijd om op A-D-E-M te komen, eindelijk tijd om bij te praten met onze geliefden, onze vrienden en familie. Terug controle krijgen over de situatie, over ons gevoel, over ons lichaam.
En we verwachten dat we na de vakantie weer fris en fruitig aan de slag kunnen gaan.

 

En wat blijkt…

De vakantie zit er op en je vraagt je af hoe het komt dat je nog steeds zo moe bent?
Je was toch op vakantie? Aan een zonnig strand ofwel vlakbij?

Je hebt toch gerust?

 

 

Het script model uit de Transactionele Analyse geeft hier een goede verklaring voor:

 

 

We hebben in ons leven allemaal een soort overlevingsmechanisme ontwikkeld. Dit noemen we het Script: een manier om zo goed mogelijk onze plan te trekken in de familie waarin we opgegroeid zijn. Om hierin te slagen hebben we bepaalde (over)levensstijlen moeten ontwikkelen.

 

WEES STERK en WERK HARD

In sommige gezinnen moet je sterk zijn en hard werken om OK te zijn. Ouders zeggen aan hun kinderen: “als je maar hard werkt, dan kom je er’.

In zo’n gezin, voel je je prima als je hard hebt gewerkt. Je krijgt er complimenten voor en er wordt van genoten dat ‘alles in orde is’.

Als je hard werkt, voelt het leven veilig, voorspelbaar en gestructureerd. Het leven is gewoon gemakkelijker.

In dit gezin wordt het niet zo heel goed onthaald als je op zaterdagochtend verkondigt dat je ‘het hele weekend niets gaat doen’.

 

Er is natuurlijk op zich niets mis mee met hard te werken.
Wel is er een probleem als we afhankelijk worden van dit harde werken en niet meer anders kunnen als hard werken. Als we bereid zijn om onze behoeftes aan rust ondergeschikt te maken aan het bereiken van ons werk-doel is er een probleem. Want dan wordt het heel moeilijk om tijdens je vakantie helemaal niets te doen. Het wordt moeilijk om écht te rusten en te recupereren van het harde werken.

 

Bijvoorbeeld: Je wil wel van de tuin genieten en je neemt je heilig voor om eens een dag helemaal niets te doen en een goed boek te lezen. Je leest gedurende vijf minuten en ziet dan dat de planten water nodig hebben. OK, je gaat de planten even water geven. Na een kwartier herneem je met frisse moed je rust-stand. En na 10 minuten (of eerder) stel je vast dat je nog ‘even’ een mail gaat beantwoorden. En zo verstrijkt er een rust-dag waarin je telkens maar weer actief wordt en vanalles gaat doen. Omdat dit gewoon gemakkelijker is dan niets doen.
Ondertussen komt ons zenuwstelsel echter niet helemaal of onvolledig tot rust. Als we dit gedurende onze vakantie zo blijven doen…blijven we …jawel .. nog moe.

 

 

DOE DE ANDER EEN PLEZIER
In andere gezinnen is het dan weer belangrijk om andere mensen niet teleur te stellen en hen zoveel mogelijk plezier te doen. Wanneer een kind zijn ouders helpt met iets, krijgt het daarvoor complimenten. Wanneer de anderen blij zijn, dan lijkt het leven gemakkelijker, meer voorspelbaar, veiliger.

 

Iets voor jezelf doen wordt niet zo goed onthaald. Je wordt egoïstisch genoemd en ontmoedigd om iets leuk voor jezelf te doen… en al helemaal wanneer dit ten koste van een ander zou zijn. De behoeftes van de anderen wegen immers zwaarder door dan jouw eigen behoeftes.

 

Je gaat tijdens de vakantie naar alle feestjes waarop je uitgenodigd wordt, ook al heb je niet echt zin. Je wil immers niemand teleurstellen Je helpt iemand met een verhuizing, omdat je niet graag ‘neen’ zegt en je hebt toch vakantie. Op het einde van de vakantie heb je allerlei dingen gedaan die anderen héél leuk vinden, maar je bent niet toegekomen aan die lange strandwandeling te maken, waar je je echt op verheugde. Dus…. je bent wat moe en teleurgesteld op het einde van de vakantie, omdat die veel drukker was dan je eigenlijk wilde.

 

 

 

 

WEES PERFECT

We kunnen nog wel even doorgaan: Er zijn ook gezinnen waar het heel belangrijk is om de dingen allemaal perfect te doen: onder het motto ‘als je iets doet, moet je het goed doen’, werd er met zijn allen naar perfectie gestreefd. Alles moest tot in de s verzorgd zijn. Kinderen leren om alles perfect te doen, krijgen daar complimenten voor en leren op die manier om pas te stoppen als het resultaat…jawel…perfect is. Iets snel-snel doen en daardoor een gemiddeld resultaat bereiken is in dit gezin niet echt een optie.

 

Tijdens de vakantie doe je een aantal leuke dingen, zoals bijvoorbeeld een pic-nic met vrienden. Maar je wil de perfecte pic-nic voorbereiden. De dag op voorhand begin je met het bakken van vispasteitjes en het uitzoeken van de perfecte pic-nic mand. De auto moet helemaal netjes zijn. Je wil de perfecte locatie vinden en je maakt een …jawel perfecte timing op. Allemaal prima, maar tegen dat de pic-nic achter de rug is, ben je gewoon…jawel…erg moe.
HAAST JE ! SCHIET OP!

Er zijn ook gezinnen waar alles altijd heel snel moet gebeuren. Kinderen krijgen complimenten omdat ze ‘snel’ iets doen…snel hun kamer opruimen, lekker snel eten, enzovoort. Kinderen leren dat als ze ‘snel’ zijn, dat het leven dan makkelijker is, voorspelbaarder en veiliger.
Dit patroon wordt hen zo eigen, dat ze later als volwassene er onbewust van blijven uitgaan dat dingen die ze snel doen, beter is. Een barbecue moet ‘snel’ gebeuren… een stad bezoeken moet snel gebeuren.

 

Door ook tijdens de vakantie alles snel te willen doen, krijg je natuurlijk een hele hoop dingen gedaan. Maar wat je nièt doet, is de tijd nemen om te rusten. Ons zenuwstelsel en ons hormonaal stelsel blijven in een actieve modus. We komen niet écht tot rust en herstellen niet écht van het drukke werkjaar.

 

 

DOE JE BEST

Ten slotte zijn er ook gezinnen waar het belangrijk is om heel erg hard je best te doen. Of dit al dan niet tot resultaten leidt, is van ondergeschikt belang. Het is niet zozeer belangrijk of alles tot een goed einde wordt gebracht, maar wel belangrijk dat er vaak iets nieuws wordt geprobeerd, waar je dan telkens heel erg goed je best voor gaat doen.
Kinderen krijgen complimenten omdat ze hun best doen en gaan daardoor te veel hooi op hun vork nemen. Ze gaan alsmaar nieuwe dingen erbij nemen, zodat het onmogelijk wordt om alles tot een goed einde te brengen.

Echt de tijd nemen om iets af te maken en de dingen ‘één voor één’ af te handelen, kan in dit gezin niet echt op veel bijval rekenen.
De vakantie wordt helemaal volgepland: In de vroege ochtend van de eerste dag van de vakantie, vertrekken we naar de Pyreneeën. We gaan er wandelen en raften. Na 7 dagen zijn we thuis. Amper een dag later, vertrekken de kinderen naar een sportkamp. De oudste moet één dag van het sportkamp missen omdat hij ook nog ingeschreven is voor een kamp met de Chiro.
Ondertussen … vliegt de vakantie voorbij zonder dat er echt tijd is gemaakt om écht te rusten, om écht stil te staan. Zodat je vermoeid aan het nieuwe werkjaar begint.

 

De Transactionele Analyse biedt een heel mooi model om dit mechanisme te begrijpen: Het miniscript:

 

We zouden naar bovenstaande gedragingen kunnen kijken als naar steeds terugkerende patronen. Patronen waar we telkens weer instappen, en waar we ons niet al te bewust van zijn. We nemen die constante vermoeidheid als een feit, waar nu ‘eenmaal niets aan te doen is’.

Dit klopt niet.
Door het patroon te begrijpen, krijg je er al invloed op. Kennis geeft immers macht.

De theorie van het ‘miniscript’ helpt ons om dit soort patronen te begrijpen.
Hoe zit dit patroon in elkaar?

Laat ons dit patroon eens opsplitsen in vier stappen.

Eerste stap : We worden onze eigen (Slaven)-Drijver omdat we onszelf bepaalde voorwaarden opleggen. Om onszelf OK te vinden, vinden we dat we en/of hard moeten werken, we moeten dat snel doen, het resultaat moet perfect zijn, iedereen moet blij met ons zijn en we moeten ook nog telkens nieuwe uitdagingen vinden waarvoor we telkens ons best gaan doen.

We zijn gewend om op een bepaalde manier de complimenten die we nodig hebben, binnen te halen. We werken hard, doen anderen plezier, streven naar perfectie, naar snelheid en/of willen steeds nieuwe dingen proberen. Dit zijn onze DRIJVERS, datgene wat we belangrijk vinden. We zouden het kunnen zien als onze interne slavendrijver.

 

Tweede stap: Stoppen met voelen van wat we écht nodig hebben. Om dit allemaal te kunnen doen, om tevreden te zijn over onszelf én de complimenten van anderen te krijgen, moeten we iets belangrijks opgeven: er blijft namelijk amper nog tijd over om écht te rusten. Ook al hebben we dat nodig na een jaar hard te werken.

We stoppen met het opladen van onze batterijen: we slapen niet genoeg, we maken onvoldoende tijd voor intimiteit. Soms voelen we zelfs niet meer wat we écht nodig hebben etc. We stoppen dus met voelen van wat we echt nodig hebben.

 

Derde stap: PAYOFF of bekende rotgevoel

Omdat onze basisbehoeftes niet bevredigd zijn, voelen we ons natuurlijk vaak moe, We voelen ons natuurlijk niet helemaal happy. We voelen ons moe, burn out, depressief etc.

We zouden dit ook ons favoriete rotgevoel kunnen noemen: het rottige gevoel dat we het vaakst hebben.

 

Tussenstap: WREKERIG DEEL: het is iemand anders zijn schuld.

Vaak herkennen we bovenstaand proces niet goed en zien we ons eigen aandeel er niet in.
We voelen ons machteloos en begrijpen niet echt wat ons eigen aandeel is. We worden boos op de ander en geven we haar of hem de schuld van ons rotgevoel. Dit is ons wrekerig deel: we gaan wraak nemen op de ander omdat die ons niet gelukkig maakt…. Je partner begrijpt niet goed waar dat opeens die boosheid vandaan komt, en voelt zich ook moe, teleurgesteld, onbegrepen of boos.
‘Dit zag ik niet aankomen’ zegt de ander…

En dan is de (vicieuze) cirkel rond, want ofwel voelen we ons op ons eentje moe en teleurgesteld. Ofwel zijn we met zijn allen moe en teleurgesteld.

 

 

Wat is nu de oplossing hiervoor:

 

1. Het is belangrijk om je bewust te worden van wat jouw interne ‘slavendrijver’ is.
2. Denk dan na over welke behoeftes je opzij zet om op deze manier te leven.
3. Ga dan bewust deze behoeftes wél gaan tegemoet komen.
4. Leer omgaan met de gevoelens die er naar boven komen wanneer je iets doet wat tegen jouw patronen in gaat.

 

 

Laat ons eens kijken naar een concreet voorbeeld, Louise…

 

Louise heeft van thuis uit geleerd dat hard werken en sterk zijn, heel belangrijk is. Ze voelt zich in haar nopjes als ze hard werkt. Haar innerlijke overtuiging is dat ze ‘OK’ is als ze hard werkt.
Tijdens haar vakantie gaat het voor haar moeilijk zijn om ‘niets’ te doen. Ze gaat zich beter voelen als ze ‘bezig’ is, waardoor ze niet de rust krijgt waar ze eigenlijk aan toe is.

 

1. Voor Louise is het belangrijk te begrijpen dat zij van thuis uit geleerd heeft om hard te werken. Haar leven als kind was gewoon makkelijker en voorspelbaarder als ze hard werkte.
   Het feit dat ze nu soms werkt ‘alsof haar leven ervan hangt’ is een echo uit een ver verleden waar het werkelijk héél belangrijk was om hard te werken.

 

2. Louise kan gaan nadenken over de behoeftes die ze heeft en die ze opzij zet, nét om zo hard te kunnen werken. Misschien haar behoefte aan slaap? Aan rust? Aan Pauze?

3. In een volgende stap gaat Louise bewust aan één van deze behoeftes tegenmoet komen door zich voor te nemen om vanaf vandaag minstens 8 uur te slapen. Dus ook gaan slapen als er nog werk te doen is. Om dit te kunnen doen, moet ze ingaan tegen de interne stem in haar zelf, de stem van haar ouders. Deze stem zegt : “Je bent pas OK als je altijd hard werkt”. Dus in het begin is het heel goed mogelijk dat Louise zich heel schuldig voelt als ze op tijd naar bed gaat, ook al ligt er nog werk, zijn er onbeantwoorde mails. Etc.

 

4. De échte verandering komt er wanneer Louise leert om met deze schuldgevoelens om te gaan. Dat ze kan gaan slapen, en niet wakker ligt van de schuldgevoelens.

 

Transactionele Analyse biedt instrumenten om je bewust te worden van eigen patronen en ook om ze te gaan veranderen.
Je gebruikt het model ofwel voor jezelf ofwel in het begeleiden van anderen.

Heb je zin om je in te schrijven in de opleiding of kennismaking met TA?