Anja is een coach en heeft een nieuwe cliënt. Vandaag komt hij voor het eerst z’n verhaal doen. Hij worstelt met een vraag over hoe hij zijn team moet aansturen. Uit zijn verhaal kan Anja opmaken dat de oorzaak van het probleem dat de cliënt ervaart, breder en dieper ligt dan dat deze vraag doet vermoeden. De cliënt is niet alleen onzeker over de opbouw van zijn praktijk, maar eigenlijk twijfelt hij over heel de lijn aan zichzelf. Eigenlijk diep vanbinnen vindt hij zichzelf niet goed genoeg. Dat werkt door in alle aspecten van zijn leven. De dieperliggende vraag is dus eigenlijk: ‘Hoe ga ik weer van mezelf houden?’
Anja heeft nu een ethisch dilemma. Deze cliënt komt bij haar met een vraag op praktisch gebied. Anja ziet mogelijkheden om een dieper liggend probleem aan te pakken, maar zit de cliënt daar wel op te wachten? Gaat Anja enkel in op de hulpvraag zoals de cliënt ze stelt? Of gaat ze dieper werken, zodat hij zich in het algemeen beter gaat voelen?
Soms een lastig dilemma. Niet alle cliënten zitten te wachten om het probleem wat breder te formuleren omdat de cliënt dan vaak met oude patronen moet afrekenen. Ik kan heel goed begrijpen dat mensen daar niet altijd zin in hebben. Ze voelen zich dan vaak machteloos en hebben soms het gevoel dat het probleem wel heel erg groot is.
Ze gaan zich afvragen: ‘Wanneer ben ik nu goed genoeg? Wanneer ben ik genoeg gegroeid? Wanneer ben ik ‘uit-veranderd?’ En dat is precies waar Transactionele Analyse (TA) waardevolle inzichten over biedt.
Anderen vinden het juist heerlijk dat de coach het diepere, onderliggende probleem noemt. Ze voelen zich dan gehoord en gezien en zijn blij dat het onderliggende probleem wordt genoemd én aangepakt.
Verandering of ontwikkeling?
De moedeloosheid die mensen soms ervaren als ze ‘moeten’ veranderen, komt voort uit het idee dat er – als ze niet veranderen – iets mis met ze is. Vanuit TA spreken we daarom liever over ontwikkeling. We gaan ervan uit dat iedereen zich tijdens zijn leven kan blijven ontwikkelen, maar dat hij in de basis en ook tijdens die ontwikkeling OK is. Dit geeft een andere indruk dan het gebruik van het woord ‘veranderen’. De basisfilosofie van TA gaat ervan uit dat iedereen OK is zoals hij of zij nu is.
Jaja, maar hoe zit het nu met dat dilemma?
Anja’s dilemma is: hoe breed zou het behandeltraject van deze cliënt moeten zijn? Dit hangt sterk af van wat de cliënt precies wil bereiken. Misschien zit hij er helemaal niet op te wachten om aan zijn persoonlijke problemen en terugkerende patronen te werken, ook niet nadat Anja hem de mogelijkheden daarvoor heeft voorgelegd. In dat geval zal Anja dit moeten accepteren en de cliënt gaan helpen met zijn vraagstuk.
Het kan ook zijn dat de cliënt zich echt gehoord en gezien voelt wanneer Anja het onderliggende patroon noemt. Hij krijgt in dat geval écht de kans om zich te ontwikkelen naar een gelukkiger leven.
In elk geval zal Anja samen met de cliënt een welbepaald, meetbaar doel voor de behandeling moeten omschrijven. Alles waar Anja vervolgens aan werkt in het traject met de cliënt, moet ondersteunend zijn aan dat vooropgestelde doel. Dit doel wordt vastgelegd in een contract.
Autonomie
Hoe omschrijf je zo’n doel nu zo zuiver en duidelijk mogelijk? Wat is nu precies een goed contract en hoe weet je of dat ook echt bij gaat dragen aan het welzijn van jouw cliënt?
Eric Berne, de grondlegger van TA, heeft een prachtige richtlijn neergelegd voor het opstellen van contracten tussen coaches/therapeuten en cliënten. ‘Het in het contract omschreven doel moet altijd leiden tot autonomie van de cliënt.’ Deze richtlijn biedt een kompas om de richting van je behandeling te bepalen.
Wat houdt die autonomie precies in? Wel, het bestaat uit 3 punten, die ik hieronder wat uitgebreider omschrijf:
- Bewustzijn
Veel problemen ontstaan doordat cliënten hun perspectief kwijt zijn. Ze bevinden zich in een soort drama, waarbij alles uitvergroot en overdreven wordt. Een goede indicator hiervoor is het gebruik van de woorden ‘altijd’ en ‘nooit’. Mensen leven niet in het hier en nu, maar hun denken wordt bepaald door gebeurtenissen uit het verleden. Het omschreven doel in een contract moet bijdragen aan het vermogen van cliënten om zich hiervan bewust te kunnen zijn. Dat ze kunnen onderscheiden welke patronen zich in hun jeugd hebben ontwikkeld en wat daadwerkelijk in het hier en nu is.
- Spontaniteit
Cliënten reageren vaak zonder dat ze het doorhebben steeds op dezelfde manier. Ze zitten vast in een klein gamma van gedragsmogelijkheden. Je gebruikt dan een bepaalde Egotoestand steeds opnieuw. De cliënt moet leren om alle Egotoestanden vrij te kunnen inzetten. Als je met deze cliënt een doel omschrijft, moet dat bijdragen aan zijn/haar vermogen om alle Egotoestanden in te kunnen zetten als hij/zij zelf wil. Dat betekent dat je ervoor kunt kiezen om vanuit de Ouder, Volwassene, Aangepast kind of Vrij kind te reageren. Meer weten over Egotoestanden? Lees deze blog: ‘Ik loop boos te roepen, maar van binnen ben ik bang.’
- Keuze van intimiteit
Het is fijn als we kunnen kiezen met wie we intimiteit opzoeken. Onder intimiteit begrijp ik hier: helemaal jezelf kunnen zijn. Zeggen wat je denkt, voelt en vindt. Dat is niet op alle momenten handig of gewenst, bijvoorbeeld als de persoon waarmee je communiceert, autoriteit over jou heeft. Op andere momenten is deze intimiteit juist heel gezond en goed voor je, bijvoorbeeld als je je hart kunt luchten bij een goede vriendin. Het doel dat je samen met je cliënt omschrijft, moet bijdragen aan zijn/haar vermogen om hierin een weloverwogen keuze te kunnen maken.
Evenwicht in persoonlijke ontwikkeling
Het is vaak moeilijk om een evenwicht te vinden tussen de vraag van de cliënt en alle mogelijkheden die je ziet om je cliënt te helpen. Ik merk in mijn praktijk dat dit lastiger is voor jonge coaches en therapeuten. Dat begrijp ik maar al te goed. Je wilt een cliënt zo goed mogelijk helpen en wilt daardoor soms teveel en te snel.
Een coach of therapeut moet zorgvuldig zoeken naar wat de cliënt precies wil. Als de cliënt alleen op praktisch vlak wil ontwikkelen, is dat ok. Als hij zijn patronen daadwerkelijk wil aanpakken is dat ook OK. Het is jouw ethische taak als coach om de mogelijkheden aan je cliënt te laten weten. Het ritme en de wens van de cliënt staan hierin altijd voorop. TA biedt handvatten om hierin je weg te vinden.
Ik vind het fijn om mijn kennis en ervaring ter beschikking te stellen aan jou als coach of therapeut. Wil je meer ervaren van TA en kennismaken met mij en het TA expertisecentrum? Daarvoor biedt de tweedaagse kennismaking met TA een prachtige kans. Deze kennismaking vindt weer plaats in de zomermaanden, op 6 en 7 juli. Kijk hier voor meer informatie en om je in te schrijven. Je kan deze tweedaagse ook online volgen. Lekker makkelijk vanuit je eigen huis. Klik hier voor meer informatie over de online TA introductie. Je bent welkom.
Ja, ik wil meer weten over de online TA introductie