‘Ik heb het gevoel dat ik zoveel gemist heb,’ zegt Tani tegen Astrid, haar assertiviteitstrainer. Het is de laatste dag van de training die ze samen met een aantal collega’s heeft mogen volgen via haar werkgever. Ze vertelt dat ze voor de cursus weinig sociale interactie had. Ze is altijd heel braaf geweest en haar moeder zei dat ze nooit echt gepuberd heeft. Haar broer had veel aandacht nodig, dus zij paste zich aan. Nu ze deze assertiviteitstraining gedaan heeft, voelt ze de behoefte om juist zoveel mogelijk sociale contacten op te doen. Dat is een hele verandering!
Schade inhalen
Tani’s reactie op de assertiviteitstraining is voor ons als trainers niet ongewoon. Dikwijls hebben mensen na een verandering in hun leven het gevoel dat ze de schade moeten inhalen. Ze gaan daardoor doorslaan naar de andere kant en juist het tegenovergestelde doen van wat ze altijd deden. Tani was altijd heel braaf en zal nu wellicht wat uit de band gaan springen. Het lijkt wel alsof ze haar pubertijd alsnog wil inhalen. De reacties die ze daarop krijgt van haar omgeving zijn niet altijd even positief.
Egotoestanden
Waar komt deze neiging om het tegenovergestelde te doen vandaan? Het Egotoestanden-model dat we in Transactionele Analyse (TA) gebruiken, kan hierop inzicht bieden. Dit model geeft inzicht in de verschillende Egotoestanden waarin een mens zich kan bevinden: Als ideaalbeeld stellen we voorop dat we alle Egotoestanden vrij kunnen gebruiken.
1. Volwassene
Een Volwassene verzamelt alle informatie, evalueert die en kan vervolgens een weloverwogen beslissing nemen.
2. Ouder
We positioneren ons als Ouder wanneer we het hebben over onze verwachtingen. Naar onszelf of naar anderen. Ook wanneer we anderen helpen, positioneren we ons als Ouder.
3. Kind
We onderscheiden hier het Aangepaste Kind en het Vrije Kind.
De deelnemer heeft als kind geleerd om te overleven door zich aan te passen aan de situatie waarin hij/zij is opgegroeid. Als de deelnemer het tegenovergestelde gaat doen dan zich aanpassen, vertoont de deelnemer Rebelerend Kind gedrag. Het Rebelse Kind maakt ook deel uit van het Aangepaste Kind, omdat het Rebelse gedrag nog steeds een (tegenovergesteld) antwoord is op de verwachtingen van vroeger.
Het Vrije Kind gedrag is dat gedrag waar de deelnemer geen antwoord meer geeft op de verwachtingen, maar wel creatief, eigenzinnig en wezenlijk zichzelf durft te zijn.
Dus het proces is als volgt: Vanuit Aangepast Kind verschuift het gedrag naar Rebels Kind en pas daarna naar Vrije Kind.
Deze Egotoestanden zijn veel uitgebreider beschreven in deze blog: Hoe vind je de Pipi Langkous in jezelf?
In het voorbeeld van Tani heeft zij zich veel te lang vanuit het Aangepaste Kind gedragen. Door zich nu te realiseren dat ze dit zo deed, heeft ze de keuze om hieruit te stappen. Dit gaat echter niet zonder slag of stoot.
Verandering en onbegrip
Als een cliënt in een persoonlijk veranderingsproces zit, dan werkt zij toe naar het vinden van een eigen identiteit en het handelen vanuit de Volwassene. Dit gaat dikwijls niet in één keer. Vaak is er een periode waarin het Aangepaste Kind gedrag omslaat naar Rebels gedrag. De deelnemer gaat precies het tegenovergestelde doen van wat zij altijd deed. Het huidige gedrag wordt dus nog steeds bepaald door de oude verwachtingen. Echter, in plaats van zich aan te passen aan die verwachtingen, gaat de deelnemer nu precies het tegenovergestelde doen. In die zin is de rebellie dus nog steeds een antwoord op de oude verwachtingen. Mensen die in een persoonlijk veranderingsproces zitten, worden vaak gezien als ‘dwars’ en ‘niks mee aan te vangen’. Die rebellie is normaal, de deelnemer heeft dan gewoon wat tijd nodig om zijn nieuwe ‘ik’ te vinden.
Het is op zichzelf niet zo verwonderlijk dat er mensen in de omgeving zijn die moeite hebben met het nieuwe gedrag. Het nieuwe gedrag is voor hun omgeving soms lastig te begrijpen.
Het is heel normaal dat, als je door een persoonlijke verandering gaat, jouw vriendenkring ook verandert. De oude vrienden ‘passen’ dikwijls niet meer met de nieuwe levensstijl. Oude vriendschappen worden om die reden soms losgelaten. Gelukkig worden er ook nieuwe vriendschappen aangegaan. Het oude netwerk wordt wat losgelaten en vervangen door een nieuw netwerk.
Radicale keuzes
Tani moet nu gaan leren om Autonomie te bereiken. Dat betekent dat ze al haar Egotoestanden vrij kan gebruiken. Zij heeft zich echter heel lang vanuit haar Aangepaste Kind gedragen, zodat het even tijd kost om tot een evenwicht te komen. Haar trainer, Astrid, heeft de taak om dat te begrijpen en Tani daarin te begeleiden.
Het kan als trainer of coach best heel spannend zijn om cliënten radicale keuzes te zien maken na het volgen van een training of coaching-traject. Deze keuzes zijn (of lijken) vaak niet zo doordacht en het is aan ons als trainers om de cliënt te helpen om daarin een evenwicht te vinden.
Begrijp me niet verkeerd, ik pleit er niet voor om een cliënt tegen te houden in het maken van deze stevige beslissingen. Wel hebben wij de verantwoordelijkheid om de cliënt te helpen relativeren en hen te adviseren om de tijd te nemen om deze beslissing te maken. Het gebruiken van TA kan jou als trainer daarin heel goed ondersteunen.
Nu ook online
Wil je graag kennismaken met TA, maar vind je de tijd niet om daarvoor naar Hoegaarden te komen? Dan heb ik sinds kort ook voor jou een oplossing. De kennismaking met TA kun je nu ook online volgen. Je vindt meer informatie hierover op deze pagina.
Je bent welkom!